Door de ogen van de landschapsontwerper
28 maart '23
Freek Loos van Loos van Vliet, atelier voor Stedenbouw, Landschap en Architectuur, is al een paar jaar bij de ontwikkeling van de WA-Hoeve betrokken. Vanaf het moment dat BPD de kans kreeg om een ontwikkelvisie te maken haakte Freek aan. Hij bedacht hoe de nieuwbouw in het bestaande landschap en de cultuurhistorie verweven kan worden.
We zijn benieuwd naar zijn verhaal en lopen rond door het indrukwekkende gebied dat zowel qua natuur als gebouwen en bewoners een bijzonder verhaal vertelt. Freek neemt ons eerst mee naar het ontstaan van de WA-Hoeve.
Hoe het begon
Al wandelend legt hij uit hoe in 1906 de hoeve gesticht werd met de bouw van een boerderij, wat landbouwgrond en een moestuin. Toen bestond het gebied uit heidevelden en landduinen. Naast het gezin woonden in de boerderij de eerste patiënten die genezen werden door de heilzame werking van het buitenleven.
“Vroeger waren dit woeste gronden. Er graasden koeien en al het groen ging verloren, daardoor kreeg de wind vrij spel en ontstonden er stuifwallen. De hoogteverschillen zie je nog steeds. En dat blijft zo!”
We komen aan bij de entree aan de Dolderseweg. “Kijk als je hier staat, zie je het directiegebouw niet. Dat is heel bewust. De architect wilde een situatie creëren waarin niet gelijk alles te overzien is.” Freek heeft het over architect Poggenbeek die in 1909 het ontwerp maakte voor een grootscheepse uitbreiding van de zorginstelling.
De invloed van de architect
Poggenbeek bouwde vooral kantoren, onder meer voor banken. Maar ook voor een aantal psychiatrische inrichtingen maakte hij het ontwerp. De stijl van Poggenbeek is statig en dat zie je goed terug als je over de WA-Hoeve loopt. De WA-Hoeve heeft een centrale as met daarin het directiegebouw op de kop en daarachter de gehoorzaal en het bedrijfsgebouw. Op de centrale as komen 3 dwarsassen uit die leiden naar verschillende paviljoens aan weerszijden van de centrale as verscholen in het bos. Aan de ene zijde de paviljoens voor de ‘onrustige’ dames en aan de ander zijde die voor de ‘onrustige’ heren, zoals men dat vroeger zo mooi kon uitdrukken.
“Stuifwallen zorgen voor typerende hoogteverschillen. Een prachtige landschappelijke waarde die behouden blijft als er nieuwbouw komt. We voegen het nieuwe toe aan de bestaande natuur.”
Landschap en bebouwing zijn vergroeid
Freek legt uit dat hij het gebied zo interessant vindt door de manier waarop het gegroeid is. “Alle tijdslagen zijn afleesbaar aan de architectuur. In de jaren 20 van de vorige eeuw werden de ontwerpprincipes zoals de symmetrie van Poggenbeek losgelaten. Architect H.F. Mertens bouwde bijvoorbeeld de Zusterhuizen rond de vijver en in de jaren 30 tot 60 liet ook architect J. van Heerde zijn sporen na in de vorm van het gebouw ’t Heuveltje. Ook het landschap is gegroeid. De oorspronkelijke open heidevlakte heeft zich ontwikkeld tot een zeer gevarieerd halfopen landschap met bossen, heidevelden met monumentale lanen. Landschap en bebouwing is vergroeid tot een fantastisch geheel. Dit is wat we willen behouden.”
In de ziel van de plek kruipen
Via de oprijlaan met monumentale bomen zijn we al pratend over de centrale as verder de hoeve op gewandeld. We zien de hofjes rond de vijver, het prachtige carré met een markante boom en het gebouw op ’t Heuveltje. Freek legt uit hoe hij tot een plan is gekomen. “Ik struin rond en ontdek wat de kwaliteit en de identiteit is van de plek. De ziel van de plek is mijn bron van inspiratie bij het ontwikkelen van het ontwerp.”
“Dit gebied heeft een aantal kernkwaliteiten. Die gaan we behouden en versterken.”
Kernkwaliteit
“Op de WA-Hoeve geven de verhalen van toen, de monumenten én de natuur de plek karakter. De samenhang tussen de gebouwen en natuur is sterk en ook de manier waarop de natuur geborgenheid biedt en een heilzaam karakter heeft, is heel belangrijk. We hebben onszelf een aantal stevige ambities opgelegd ten aanzien van het monumentenbehoud, het handhaven van de bestaande structuur van wegen en paden en het integreren van de nieuwbouw in het landschap. De gemeente heeft voor de nieuwbouw plekken aangewezen. Op die plekken komt nieuwbouw met een eigentijdse architectuurstijl. We gaan er een nieuwe tijdslaag aan toevoegen.”
De WA-Hoeve is echt een gebied om heerlijk te dwalen en te verdwalen. Freek weet de weg en brengt ons weer netjes terugbrengt naar het directiegebouw. We nodigen je van harte uit om de WA-Hoeve te komen ontdekken. Het is een veelzijdig gebied waar de cultuurhistorie prachtig zichtbaar is.